سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی

در مطلب قبلی در رابطه با باکتری در درمان سرطان صحبت کردیم و در این مطلب از دایا اکسیر که فروش مواد شیمیایی آزمایشگاهی را انجام میدهد، می خواهیم به بررسی سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی بپردازیم. سیستم ایمنی ابزار بدن برای جلوگیری یا محدود کردن عفونت است. بدون آن، بدن قادر به مقاومت در برابر حملات باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و غیره نخواهد بود.

 

سیستم ایمنی چیست

سیستم ایمنی از شبکه وسیعی از سلول ها، اندام ها، پروتئین ها و بافت ها در سراسر بدن تشکیل شده است. یک سیستم ایمنی کاملاً کارآمد می تواند بافت سالم را از ناسالم تشخیص دهد. اگر یک بافت یا سلول ناسالم را تشخیص دهد، یک پاسخ ایمنی ایجاد می کند و همچنین سلول های مرده و معیوب را شناسایی و حذف می کند. در بیماری‌های خودایمنی و آلرژی‌ها، سیستم ایمنی به اشتباه بافت سالم را ناسالم می‌داند و حملات غیرضروری را آغاز می‌کند که منجر به علائم گاهی خطرناک می‌شود.

 

سیستم ایمنی ذاتی (Innate immunity)

اولین مانعی که پاتوژن ها بایستی بر آن غلبه کند، نفوذ در سدهای محافظتی میزبان می باشد. سدهای قابل مشاهده شامل پوست و غشاهای مخاطی می باشند. اسیدیته محتویات معده، اشک و عرق نیز سدهای دیگر می باشند که مانع از رشد ارگانیسم ها میشوند.

دومین مانع پاسخ های التهابی است. به هنگام عبور مواد بیماری زا از نخستین مانع، این خط دفاعی فعال می گردد. این پاسخ در زخم ها نمود بیشتری دارد. ماست سل ها به طور ثابت در خون وجود دارند و مسئول تشخیص عوامل خارجی هستند. با شناسایی عوامل مهاجم، سیگنال شیمیایی به نام هیستامین را ترشح می کنند که حضور هیستامین باعث جریان خون به منطقه زخم شده و باعث جمع شدن سایر گلبول های سفید برای دفاع از بدن به منطقه مورد نظر شده و به دنبال ترشح شدن هیستامین باعث ایجاد واکنش های آلرژیک مثل عطسه یا خارش می شود.

سلول های بیگانه خوار، سدی در برابر عفونت می باشند. یک مکانیسم مهم دفاع ذاتی، بلعیدن مواد خارج سلولی توسط عمل فاگوسیتوز می باشد. در فاگوسیتوز غشای پلاسمایی سلول، اطراف یک ذره را فرا می گیرد. فاگوسیتوز اغلب توسط سلول های تخصص یافته مانند مونوسیت و نوتروفیل های خونی و ماکروفاژهای بافتی، ماست سل و سلول های دنریتیکی صورت می گیرد.

سیستم ایمنی بدن با میکروب ها و مواد خارجی روی پوست، بافت های بدن و مایعات بدن مانند خون مبارزه می کند. سیستم ایمنی از دو بخش تشکیل شده است: سیستم ایمنی ذاتی (عمومی) و سیستم ایمنی اکتسابی (تخصصی). این دو سیستم از نزدیک با هم کار می کنند و وظایف مختلفی را بر عهده می گیرند.

 

سیستم ذاتی اولین خط دفاعی بدن در برابر ورود میکروب ها به بدن است. به همه میکروب ها و مواد خارجی به یک شکل پاسخ می دهد، به همین دلیل است که گاهی اوقات به عنوان سیستم ایمنی “غیر اختصاصی” نامیده می شود. خیلی سریع عمل می‌کند: به عنوان مثال، اطمینان حاصل می‌کند که باکتری‌هایی که از طریق یک زخم کوچک وارد پوست شده‌اند، ظرف چند ساعت در محل شناسایی و از بین بروند. با این حال، سیستم ذاتی تنها قدرت محدودی برای جلوگیری از گسترش میکروب ها دارد.

سیستم ایمنی ذاتی شامل:

محافظتی که توسط پوست و غشاهای مخاطی ارائه می شود

محافظتی که توسط سلول های سیستم ایمنی (سلول های دفاعی) و پروتئین ها ارائه می شود.

محافظتی که توسط پوست و غشاهای مخاطی ارائه می شود:
تمام سطوح بیرونی و درونی بدن انسان بخش مهمی از سیستم ذاتی است. سطح بسته پوست و تمام غشاهای مخاطی یک سد فیزیکی در برابر میکروب ها را تشکیل می دهند که از ورود آنها محافظت می کند. علاوه بر این، مواد شیمیایی مانند اسید، آنزیم ها یا مخاط مانع از نفوذ باکتری ها و ویروس ها می شوند. به عنوان مثال، حرکات ایجاد شده توسط ساختارهای مو مانند یا ماهیچه های روده مانع از نشستن میکروب ها در بدن می شود. اشک، عرق و ادرار نیز اثر مشابهی دارند.

محافظتی که توسط سلول های سیستم ایمنی (سلول های دفاعی) و پروتئین ها ارائه می شود:

اگر میکروب ها از پوست و غشاهای مخاطی عبور کرده و وارد بدن شوند، سیستم ایمنی ذاتی سلول ها و پروتئین های خاص سیستم ایمنی را فعال می کند.

سیستم ایمنی اکتسابی (adaptive immunity)

اگر سیستم ذاتی نتواند میکروب ها را از بین ببرد، سیستم ایمنی اکتسابی وارد عمل می شود و به طور خاص نوع میکروب خاصی را که باعث عفونت شده هدف قرار می دهد. اما برای انجام این کار ابتدا باید میکروب را شناسایی کرد. این بدان معنی است که نسبت به سیستم ایمنی ذاتی واکنش کندتر است، اما زمانی که این کار را انجام می دهد دقیق تر است. همچنین این مزیت را دارد که می‌تواند میکروب‌ها را به خاطر بسپارد، بنابراین دفعه بعد که با یک میکروب شناخته‌شده مواجه شد، سیستم ایمنی اکتسابی می‌تواند سریع‌تر پاسخ دهد.

خاطره همچنین دلیلی است که باعث می شود به برخی از بیماری ها فقط یک بار در زندگی خود مبتلا شوید، زیرا بدن شما پس از آن ایمن می شود. ممکن است چند روز طول بکشد تا سیستم اکتسابی در اولین تماس با میکروب پاسخ دهد، اما در برخورد بعد بدن می تواند فورا واکنش نشان دهد.

سیستم ایمنی اکتسابی از موارد زیر تشکیل شده است:

• لنفوسیت های T
• لنفوسیت های B
• آنتی بادی

لنفوسیت های T

لنفوسیت های T در مغز استخوان تولید می شوند و سپس از طریق جریان خون به تیموس منتقل می شوند و در آنجا بالغ می شوند.

سلول های T سه وظیفه اصلی دارند:

• آنها از پیام رسان های شیمیایی برای فعال کردن سایر سلول های سیستم ایمنی (سلول های T کمکی) استفاده می کنند.
• آنها سلول های آلوده به ویروس یا سلول های تومور را شناسایی کرده و آنها را از بین می برند (سلول های T سایتوتوکسیک).
• برخی از سلول های کمکی T پس از از بین بردن عفونت به سلول های T خاطره تبدیل می شوند.

 

لنفوسیت های B

لنفوسیت های B در مغز استخوان ساخته می شوند و سپس در آنجا بالغ می شوند .

سلول‌های B توسط سلول‌های کمکی T فعال می‌شوند: سلول‌های کمکی T با سلول‌های B تماس می‌گیرند که با میکروب‌های مشابهی مطابقت دارند. این سلول های B را فعال می کند تا تکثیر شوند و خود را به سلول های پلاسما تبدیل کنند. این سلول های پلاسما به سرعت مقادیر بسیار زیادی آنتی بادی تولید می کنند و آنها را در خون آزاد می کنند. از آنجایی که تنها سلول های B که با میکروب های مهاجم مطابقت دارند فعال می شوند، تنها آنتی بادی های دقیق مورد نیاز تولید می شوند.

برخی از سلول های B فعال شده به سلول های خاطره تبدیل می شوند و بخشی از حافظه سیستم ایمنی اکتسابی می شوند.

سلول های مختلف سیستم اکتسابی یا به طور مستقیم یا از طریق پیام رسان های شیمیایی محلول مانند سایتوکین ها با هم ارتباط برقرار می کنند. این پیام رسان های شیمیایی بیشتر پروتئین هستند و توسط سلول های مختلف بدن تولید می شوند.

آنتی بادی

آنتی بادی ها توسط لنفوسیت های B تولید می شوند. میکروب ها و سایر موادی که می توانند باعث ایجاد آنتی بادی شوند، “آنتی ژن” نیز نامیده می شوند. یک آنتی بادی فقط در صورتی به آنتی ژن می چسبد که دقیقاً با آن مطابقت داشته باشد، مانند کلید یک قفل. به این ترتیب آنتی بادی ها میکروب های منطبق را شناسایی می کنند تا پاسخ سریعی را در سیستم ایمنی اکتسابی آغاز کنند.

آنتی بادی ها سه عملکرد اصلی دارند:

• آنها میکروب ها را خنثی می کنند، به عنوان مثال. با اتصال مستقیم به سطوح سلولی ویروس ها یا باکتری ها یا با چسبیدن به سموم آنها. این از چسبیدن میکروب ها به سلول های معمولی بدن و آلوده کردن آنها جلوگیری می کند.
• آنها سایر سلول های سیستم ایمنی را با اتصال به سطوح آنها فعال می کنند
• آنها پروتئین هایی را که به پاسخ سیستم ایمنی کمک می کنند، فعال می کنند.

 

در این مطلب از دایا اکسیر نمایندگی مواد آزمایشگاهی سیگما آلدریچ ایران در مورد برخی از ویژگی های اصلی سیستم ایمنی و نحوه دفاع از بدن در برابر عوامل بیماری زا صحبت کردیم.